Chúng ta có thể thấy một số bệnh tật ở vách ngăn như là u máu, áp xe loét, hoặc polyp chảy máu…
- U máu
– U máu thường do chấn thương gây ra vỡ sụn vách ngăn, một số ít do các bệnh nhiễm trùng nặng như thương hàn. U nằm ở giữa sụn tứ giác và niêm mạc.
– U máu xuất hiện ngay sau khi bị chấn thương và gồm có hai túi, mỗi bên vách ngăn một túi. Vách ngăn bị phồng ở vùng tiền đình và che lấp hố mũi. Niêm mạc màu đỏ sẫm, mềm, có thể ấn lõm được. Mỗi khi ấn ở túi bên này thì túi bên kia phình lên và bệnh nhân kêu đau. Nếu chấn thương quá mạnh bệnh nhân có thể gẫy xương mũi và chảy máu.
– Nếu không điều trị sau năm sáu ngày hoặc vài tuần túi máu sẽ bị nhiễm trùng và biến thành áp xe vách ngăn.
– Điều trị: rạch niêm mạc ở bên mũi cho máu chảy ra rồi dùng bấc có thấm dầu gomenol 3% nhét chặt vào hai bên mũi. Đến hôm thứ sáu sẽ bắt đầu rút bấc ra. Sở dĩ phải rút muộn là để tránh u máu tái phát.
- Áp xe vách ngăn
– Phần lớn những áp xe mũi là do u máu nhiễm trùng nhưng cũng có một số nhỏ do các bệnh khác như thương hàn, sâu răng cửa. Trong giai đoạn đầu có hiện tượng mung mủ, trong giai đoạn sau sụn bị hoại tử.
– Khám bệnh sẽ thấy hai túi mủ bít hai cửa mũi trước như là một u máu nhưng có kèm theo viêm như đau nhức, sưng đầu mũi và môi trên, da mũi đỏ. Bệnh nhân bị sốt, nhức đầu và ngạt mũi. Dùng bơm tiêm và kim to chọc dò sẽ có mủ và máu.
– Dần dần bệnh sẽ đưa đến hoại tử sụn tứ giác gây ra sập sống mũi (mũi hình ống nhòm). Biến chứng đáng sợ là viêm tắc tĩnh mạch xoang hang. Nhưng biến chứng này rất hiếm.
– Trong chẩn đoán, nên loại ra những bệnh: nhọt tiền đình mũi (sưng một bên). Erysipen (viêm quầng) da đỏ có nổi gờ.
– Điều trị: phải rạch thật rộng để dẫn lưu mủ, nếu rạch một bên không đủ phải rạch hai bên. Xong rồi dùng bấc thấm dầu gomenol nhét vào hai bên mũi. Mỗi ngày thay bấc một lần.
Nếu sụn đã bị tử hoại rồi thì phải nạo lấy sụn chết ra rồi nhét bấc như trên.
Đồng thời phải tiêm Penicillin mỗi ngày 500000 đơn vị cho đến khi hết mủ. Nếu Penicillin ít tác dụng với vi trùng thì có thể tiêm thêm steptomycin hoặc colistin mỗi ngày 1g.
- Thủng vách ngăn
Có nhiều loại thủng vách ngăn mũi do những nguyên nhân khác nhau. Các triệu chứng chung là chảy máu và xì ra vảy hoặc tiết nhờn. Riêng đối với những lỗ thủng nhỏ, nó thể tạo ra một tiếng kêu như tiếng còi mỗi khi bệnh nhân thở mạnh. Thường lỗ thủng hay bị vảy che lấp, phải dùng que trâm thăm dò mới phát hiện được.
– Vách ngăn có thể thủng do phẫu thuật, đặc biệt là phẫu thuật xén vách ngăn dưới niêm mạc của Killian. Chẩn đoán loại này tương đối dễ, chỉ cần hỏi bệnh nhân là ra manh mối.
– Vách ngăn có thể thủng do giang mai. Vị trí của lỗ thủng thường là ở phần sau (xương lá mía) và có kèm theo hôi thối. Chúng ta sẽ nói đến bệnh này trong bài sau.
– Vách mũi có thể thủng do lao. Bờ sần sùi, không đều, niêm mạc chung quanh bị bong và nhợt. Vị trí lỗ thủng thường là ở đằng trước, tức là vùng sụn tứ giác.
– Vách mũi có thể thủng do những chất độc hít vào với không khí như phốt pho, muối cromat. Đây là một bệnh do nghề nghiệp.
– Lỗ thủng Hagiec là một bệnh tích ở vùng sụn tứ giác gây ra bởi rối loạn dinh dưỡng của niêm mạc. Đầu tiên niêm mạc loét và chảy máu, sau đó sụn bị hoại tử rồi niêm mạc mặt bên kia cũng loét nốt. Lỗ thủng hình tròn hoặc hình trái soan, to bằng hạt lạc, bờ nhẵn có ít vảy, không hôi thối. Bệnh nhân không đau đớn và cũng không khó chụi.
– Điều trị: Nếu lỗ thủng sinh ra vảy thì nên bôi pomat borike 10% để làm rụng vảy. Nếu lỗ thủng gây tiếng kêu khi thở mạnh thì dùng phẫu thuật vá lại hoặc cũng có thể mở rộng lỗ thủng cho hết tiếng kêu.
– Phòng bệnh: bảo vệ mũi không cho chất độc vào, tránh đốt niêm mạc vách ngăn quá sâu (trong chảy máu cam)…
- Polyp chảy máu của vách ngăn
– Đây là khối u nhỏ, rất hay chảy máu, mọc ở phần trước và dưới của vách ngăn tại vùng bớt Kitxenbac.
– U này thuộc loại u xơ mạch máu. Khối u to bằng đầu ngón tay út, dính liền vào vách ngăn, hình dáng sần xùi, màu đỏ sẫm, che lấp đầu cuốn dưới và đôi khi làm tắc mũi.
– Nên làm sinh thiết để loại ra ung thư vách ngăn hoặc papilom vách ngăn.
– Điều trị: bóc tách khối u và nền sụn của nó khỏi niêm mạc bên kia, xén khối u cùng với nền sụn.
- U sụn
– U sụn của mũi xuất phát từ vách ngăn và dần dần chiếm cả hai hố mũi.
– Bệnh bắt đầu bằng ngạt mũi, trước ngạt một bên sau ngạt hai bên. Bệnh nhân không hề đau đớn.
– Thể trạng vẫn tốt.
– Soi mũi thấy một khối u đều, nhẵn, cứng, to bằng đầu ngón tay, được che phủ bằng một lớp niêm mạc bình thường. Càng ngày u càng lớn và chiếm tiền đình hai bên mũi. Sau cùng u sẽ đẩy dồn cánh mũi và xương chính mũi về phía ngoài làm cho tháp mũi nở phình ra.
– Cần phải làm sinh thiết để loại các u ác tính như: saccom sụn, saccom xơ…
– Điều trị bệnh này phải dùng phẫu thuật cắt xén khối u và vách ngăn dưới niêm mạc.
- Vẹo vách ngăn-gai vách ngăn-mào vách ngăn
– Vách ngăn gồm cái cốt cứng bằng xương và sụn còn hai bên được bao phủ bởi niêm mạc mũi. Các thành phần của cái cốt cứng là mảnh đứng của xương sàng, xương lá mía và sụn tứ giác.
– Bình thường vách ngăn phải bằng phẳng nhưng trong thực tế ít khi được như vậy. Khi thì toàn bộ vách ngăn bị lệch về một bên theo chữ C, hoặc lệch cả hai bên theo dạng chữ S, đó là vẹo vách ngăn.
– Khi thì dị hình thể hiện dưới dạng một nếp gấp dài từ trước ra sau, đó là mào vách ngăn. Loại dị hình này thường ở dọc theo bờ trên của xương lá mía và đi nghiêng từ dưới lên trên.
Triệu chứng:
– Muốn thấy rõ dị hình cần phải chấm ephedrin vào mũi trước khi soi. Trong khi soi phải quan sát hố mũi từ sàn đén nóc. Những dị hình ở thấp rất dễ thấy vẹo vách ngăn ngả hẳn về một bên (hay hai bên), hoặc gai vách ngăn nhọn đâm vào cuốn mũi, hoặc mào vách ngăn làm tắc hố mũi. Trái lại những dị hình ở cao rất khó nhìn thấy, muốn phát hiện ra bệnh phải dùng một cái que bông thấm cocain 3% vuốt dọc theo vách ngăn lên đến khe khứu giác: nếu có dị hình thì que bị nghẽn lại không lên được.
– Phim chụp theo tư thế Blondeau sẽ giúp ta thấy dị hình ở cao.
– Nếu dị hình ở thấp (ngang tầm bờ dưới của cuốn gữa) nó sẽ gây ra ngạt mũi, bệnh nhân chỉ thở một bên mũi và có thể ảnh hưởng xấu đến vòi ơstasi và tai bên đó nghe kém.
– Nếu dị hình ở cao (từ ngách giữa trở lên) nó sẽ gây ra nhức đầu, nhức đầu do vẹo vách ngăn có đặc điểm sau đây: nó xảy ra sau khi bị cảm cúm và kéo dài. Bệnh nhân đau sâu ở giữa hai hố mắt, lan về phía sau đầu (vùng chẩm), thường đau nửa phía bên đầu nhưng cũng có khi đau cả hai bên, đau âm ỉ xuốt ngày, đến tối đi ngủ thì quyên đau, sáng thức dậy đau trở lại. Những hôm trời nóng hoặc lạnh nhiều, hoặc lúc thấy kinh nguyệt thì cơn đau tăng lên. Kèm theo đó bệnh nhân hay có cảm giác nóng, cảm giác kiến bò trong mũi và hắt hơi.
– Lệch hình ở vách ngăn còn có thể là một cái gai kích thích gây ra hen hoặc viêm mũi.
– Muốn biết rằng nhức đầu có phải do vách ngăn hay không, cần làm nghiệm pháp sau đây: dùng que châm đầu tù chọc nhẹ vào vùng đối diện với chỗ vẹo vách ngăn, nếu đúng là nhức đầu do vẹo vách ngăn bệnh nhân kêu đau điếng nửa bên mặt và hơn nữa nếu chúng ta bôi cocain 10% vào chỗ đau thì bệnh nhân sẽ hết nhức đầu và nhẹ nhõm người.
– Trong khi chẩn đoán đừng nhầm vẹo vách ngăn với củ vách ngăn. Củ vách ngăn là chỗ mà vách ngăn phình ra cả hai bên, ở phía trước đầu cuốn giữa. Đây là một chi tiết giải phẫu bình thường.
Điều trị:
– Nếu bị vẹo vách ngăn, có mào vách ngăn mà không có triệu chứng chức năng như ngạt mũi hay nhức đầu thì không cần điều trị.
– Nếu ngạt mũi hay nhức đầu thì nên phẫu thuật xén vách ngăn dưới niêm mạc. Trong phẫu thuật này người ta cắt bỏ xương và sụn vẹo rồi dựng vách ngăn lại cho thẳng. Sau phẫu thuật bệnh nhân sẽ thở thông và hết nhức đầu.
Protection